1.             ĐẠI CƯƠNG:

-      Trong thân và vỏ quả dứa có chứa Bromelain là một tổ hợp gồm nhiều enzyme tiêu Protein (Proteolytic) như: Ananase, Bromelin, Infamen, Traumanase và các enzyme có tính kháng viêm như Peroxydase, Photphatase, enzym ức chế Protease và các Calci hữu cơ.

-Vì bản chất là protein nên có thể gây ra phản ứng dị ứng ở một số người có cơ địa dị ứng thông qua IgE, thậm chí có thể sốc phản vệ và nguy hiểm tính mạng nếu không được phát hiện và xử trí kịp thờ.

-Bromelain không bị mất đi khi quả chín nhưng lại bị biến tính và bất hoạt ởnhiệtđộtrên650C.Dovậyngườibịdịứngdứakhiănquảtươinhưngsaukhi dứađượcchếbiếnvànấuchínthìlạicóthêănđược.

2.            NGUYÊNNHÂN:

-     Dị ứng với Bromelain trong dứa thưởng xảy ra ở những người có cơ địa dịứnghoặcnhạycảmvớithứcăntừtrước.Nhữngngườikhôngcócơđịadịứng cóthểcótriệuchứngnhưngrấtnhẹvàthoángquanhưcảmgiácngứatạichỗ..

-     Nhữngtrườnghợpsốcphảnvệthườngxảyraởngườiđãbiếtdịứngdứa từtrướcnhưngvẫntiếptụcăndứado cốýhoặclẫnvàotrongthứcănmàkhông biết

3.             CHẨNĐOÁN:

          3.1. Lâmsàng:

Ngay sau khi ăn dứa có cảm giác lạ trong miệng sau đó là ngứa miệng, sẩn ngứa có thể xuất hiện quanh miệng hoặc toàn thân và lan ra rấtnhanh.

-     Da:xunghuyếtđỏhoặcnổibansẩndịứngdạngnốthoặcdảngmảng ,có thể tái lạnh nếu rơi vào tình trạng sốc phảnvệ.

-     Niêm mạc: ngứa, phù nề: niêm mạc miệng, kết mạc mắt, phù mi mắt, có thể biểu hiện phù mặt kiểu phùQuincke.

-     Tiêuhóa:cóthểđauquặnbụngkiểucothắt,ỉachảycóthểgặp.

-     Phổi: các trường hợp nặng có thể gây co thắt phế quản, nghe phổi có rale rít rale ngáy, SpO2tụt. Tim mạch mạch nhanh, huyết áp tụt trong trường hợp sốc phản vệ.Người bệnh có cảm giác khó chịu mệt mỏi, hoảng sợ trước đó. Có thể vật vã, hôn mê nếukhôngđượcpháthiệnvàxửtríkịpthời.

          3.2. Xétnghiệm:

-     Nóichungchẩnđoándịứngdứalàchẩnđoándựavàolâmsàng.

-     Các xét nghiệm chỉ sử dụng trong các trường hợp nặng có suy hô hấp hoặc sốc phả vệ để theo dõi điề trị như: Xquang phổi, khí máu động mạch, điện giải,đườngmáu,ure,creatinin,AST,ALT.

          3.3. Chẩn đoán xácđịnh:

-     Chẩnđoándịứngdứa:khicóbấtkểtriệuchứngnàokểtrên sau ăn dứa.

-     Chẩn đoán sốc phản vệ do Bromelain trong dứa: khi có biểu hiện dị ứng kèmtheotụthuyếtápdưới90/60mmHg.

          3.4. Phân loại mứcđộ:

-     Mứcđộnhẹ:nếudịứngbiểuhiệnđơnthuầntrênda,niêmmạc.

-     Mức độ nặng: nếu có co thắt khí phế quản, phù nề thanh môn gây khóthở.

-     Mức độ rất nặng: nếu có sốc phảnvệ.

          3.5. Chẩn đoán phânbiệt:

-     Chẩn đoán phân biệt với dị ứng với một loại thức ăn khác hoặc thuốc khácnếuănnhiềuloạithứcănhoặcđangdùngthuốcđiềutrị.

-     Phân biệt với các bệnh có ban đỏ trên da: viêm da cơ đia, viêm da tiếp xúc, nấm da, bệnh tựmiễn.

-     Các bệnh có co thắt khí phê quản: cơn hen phế quản, đợt cấp COPD,dịvậtđườngthở.

-     Cácbệnhlýgâytụthuyếtáp:suytimcấp,phùphổi,viêmcơtim…

4.             ĐIỀUTRỊ:

          4.1. Đảm bảo hô hấp tuầnhoàn:

-     Nếu bệnh nhân có khóthở:

+             Nằm đầucao.

+             Thởoxykínhmũihoặcmaskcótúinếukhóthởnhiều.

+             Khí dung thuốc giãn phế quản, Corticoid: Salbutamol (Ventolin), Pulmicort,Budesonide(Pulmicort),…khicócothắtphếquản.

+             Truyền thuốc giãn phế quản nếu không đáp ứng giãn phế quảnđườngkhídung.

+             Nếusuyhôhấpdophùnềthanhmônnặnghoặccothắtphếquảnnặng khôngđápứngthuốc:đặtốngnộikhíquản,thôngkhínhântạo.

-     Nếu có sốc phản vệ: xử trí theo phác đồ sốc phản vệ củaBộ Y tế: Adrenalin tiêm bắp 0,3-0,5 mg/lần, lặp lại sau 5- 15 phút. Nếu không đáp ứngsaucóthểdùngđườngtruyềntĩnhmạchliêntụcvớiliều2-10mcg/phút.

          4.2. Thuốc:

-     Diphenhydramin(Dimedrol):10mg/lầntiêmbắp,tốiđa50-80mg/24giờ

-     Corticoid: Methylprednisolon nếu kháng Histamine không hiệu quả: 1-   2

mg/kg tiêm tĩnh mạch, có thể đến 125 mg/lần. lặp lại nếu cần thiết.

          4.3. Các biện pháp hạn chế hấpthu:

-     Gâynôn:

+             Nếuvừaănxongcótriệuchứngdịứngđặcbiệtởnhững

người đã có tiề sử dị ứng dứa từ trước có thể gây nôn bằng siro Ipeca.

+             Liềudùng:Ngườilớn:15-30ml,trẻem1-12tuổi5ml,trên12tuổidùng liềunhưngườilớn.

+             Chốngchỉđịnhnếurốiloạnýthứchoặcsuyhôhấpvìlàm

tăng nguy cơ sặc phổi.

-     Than hoạttính:

+             Nếu đến sớm trước 6 giờ có thể cho than hoạt với liều 1 g/kg cânnặnguốngkèmSorbitolvớiliềugấpđôiliềuthanhoat.

+             Chống chỉ định nếu rối loạn ý thức, suy hô hấp hoặc trẻ nhũ nhi vì nguy cơ viêm phổi do sặc thanhoạt.

          4.4. Cácbiệnpháptăngcườngđàothải:

-     Chưacónghiêncứunàovềthanhoạtđaliềucũngnhưcácbiệnpháplọc máu trong điều trị dị ứng dứa do vậy các biện pháp này nói chung không được khuyếncáo.

5.             TIẾN TRIỂN VÀ BIẾNCHỨNG:

-     Dịứngdứathườngxảyranhanhngaysaukhiănnênnóichungdễđược pháthiện

-     Triệu chứng thường nhẹ với các biểu hiện trên da và niêm mạc. triệu chứnghếtnhanhsaukhidùngkhángHistaminevàCorticoid.

-     Các trường hợp nặng có suy hô hấp hoặc sốc phản vệ nếu không được phát hiện kịp thời có thể dẫn đến tửvong.

 

6.             DỰPHÒNG:

-     Trẻemkhiănvớidứalầnđầunênănvớisốlượngítvàđượcbốmẹtheo dõi sát các dấu hiệu dị ứng ởtrên.

-     Nhữngngườidịứngdứakhôngăndứachưaquachếbiến.Nếunấuchín kỹBromelainbiếntínhcóthểănđượcmàkhôngcótriệuchứng.

-     Khibịdịứngnhanhchóngđưađếncơsởytếgầnnhất.

-     Nếu nghi ngờ sốc phản vệ phải được tiêm Adrenalin ngay lập tức theo hướngdẫncủabộytế.