Quá trình trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể.

Trong chuyên ngành hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh, ECMO là kỹ thuật chuyên sâu và phức tạp, đã cứu sống nhiều trường hợp nguy kịch, trong đó có những ca sốc tim, ngừng tuần hoàn tưởng như vô phương cứu chữa. Đây cũng là đề tài khoa học công nghệ cấp tỉnh nhằm đánh giá hiệu quả kỹ thuật trong cải thiện tỷ lệ sống và nâng cao chất lượng điều trị người bệnh.

Sốc tim là bệnh lý cấp tính nguy hiểm với tình trạng suy giảm đột ngột chức năng tim nặng, dẫn đến giảm tưới máu trầm trọng, hậu quả làm thiếu oxy ở các cơ quan nhanh chóng, gây suy đa tạng, thậm chí tử vong trong thời gian ngắn nếu không cấp cứu kịp thời. Nguyên nhân gây sốc tim thường gặp là do viêm cơ tim cấp nặng, nhồi máu cơ tim cấp. Trước đây, sau khi áp dụng các biện pháp hồi sức tích cực nội khoa mà không hiệu quả, các bệnh nhân sốc tim thường phải chuyển lên tuyến trên, tuy nhiên cơ hội sống rất thấp. Kỹ thuật ECMO được coi là phương án điều trị cuối cùng giành cơ hội sống cho người bệnh có nguy cơ tử vong cận kề. Đây là kỹ thuật hồi sức tiên tiến nhất hiện nay, sử dụng vòng tuần hoàn và trao đổi khí bên ngoài cơ thể để hỗ trợ chức năng sống tạm thời cho bệnh nhân trong khi chờ cơ quan tổn thương phục hồi. Với việc triển khai kỹ thuật oxy hoá máu ngoài màng cơ thể (ECMO) tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh từ tháng 3/2018 đã bước đầu mang lại kết quả khả quan, mở ra cơ hội sống cho những bệnh nhân sốc tim nguy kịch.

Bệnh nhân được thực hiện kỹ thuật trao đổi oxy ngoài màng cơ thể và phối hợp với các biện pháp hồi sức tích cực khác.

Điển hình là trường hợp của bệnh nhân Trần Thị L. (78 tuổi) trú tại TP Cẩm Phả nhập viện trong tình trạng hôn mê, da tái lạnh, xuất hiện rối loạn nhịp tim và đột ngột lên cơn rung thất, được chẩn đoán bị nhồi máu cơ tim cấp, biến chứng sốc tim, có ngừng tuần hoàn. Bệnh nhân đã được các bác sĩ, điều dưỡng khoa Hồi sức tích cực nỗ lực cấp cứu ngừng tuần hoàn. Sau 30 phút tim đập trở lại, tuy nhiên bệnh nhân vẫn trong tình trạng hôn mê, thở máy, duy trì 3 thuốc vận mạch trợ tim liều tối đa. Các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp, biến chứng sốc tim, có ngừng tuần hoàn. Bệnh nhân đã được chỉ định áp dụng kỹ thuật ECMO - VA (hệ thống tim phổi nhân tạo phương thức hỗ trợ tuần hoàn), kết hợp dùng thuốc vận mạnh liều cao để kiểm soát tuần hoàn ổn định, đồng thời tiến hành can thiệp đặt 2 stent mạch vành để tái tưới máu vùng cơ tim bị tổn thương.

Dù luôn trong tình trạng dọa tử vong, biến chứng suy đa tạng, song nhờ sự theo dõi, kiểm soát chặt chẽ 24/24 của đội ngũ nhân viên y tế và sự phối hợp nhiều biện pháp hồi sức tích cực khác đã giúp bệnh nhân đã thoát khỏi “lưỡi hái tử thần”. Sau gần 20 ngày điều trị tích cực, bệnh nhân đã ổn định, tỉnh táo hoàn toàn, ngừng thở máy và rút ống nội khí quản, tự thở tốt, nói chuyện tiếp xúc, ăn uống bình thường, phục hồi vận động và không để lại di chứng về thần kinh.

Kỹ thuật tim phổi nhân tạo ECMO hiện đã được triển khai thường quy tại khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện Đa khoa tỉnh với kết quả thành công cao.

Một trường hợp khác viêm cơ tim biến chứng sốc tim, rối loạn nhịp, suy đa tạng nguy kịch được kịp thời cứu sống thành công bằng ứng dụng triển khai kỹ thuật tim phổi nhân tạo (ECMO) là bệnh nhân Vũ Thị M. (56 tuổi) ở Đông Triều. Đây là ca phối hợp hội chẩn cấp cứu từ xa giữa các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh và Bệnh viện Việt Nam Thuỵ Điển Uông Bí. Bệnh nhân này sau khi cấp cứu tại Uông Bí đã được chuyển về Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh tiếp tục điều trị. Nhập viện trong tình trạng hôn mê duy trì thuốc an thần, thở máy qua ống nội khí quản, da môi chi tái lạnh, bệnh nhân được tiếp tục duy trì thuốc trợ tim, vận mạch liều cao và thuốc chống rối loạn nhịp. Qua kết quả xét nghiệm, các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị viêm cơ tim biến chứng sốc tim, rối loạn nhịp phức tạp, rối loạn đông máu, suy đa tạng.

Trước tình trạng tối khẩn cấp, khoa Hồi sức tích cực nhanh chóng hội chẩn với lãnh đạo bệnh viện, các chuyên khoa phẫu thuật mạch máu và can thiệp tim mạch thống nhất chỉ định áp dụng kỹ thuật ECMO - VA (hệ thống tim phổi nhân tạo phương thức hỗ trợ tuần hoàn). Với sự phối hợp khẩn trương, nhịp nhàng giữa các kíp, bệnh nhân nhanh chóng được chạy máy tim phổi nhân tạo, đồng thời kết hợp các biện pháp hồi sức tích cực khác như: thở máy, lọc máu liên tục, thuốc vận mạch, trợ tim, sử dụng kháng sinh phối hợp. Sau 3 ngày điều trị, sức khỏe bệnh nhân tiến triển khả quan, tỉnh táo trở lại, chức năng tim cải thiện.

Trực tiếp điều trị và ứng dụng kỹ thuật này cho các bệnh nhân, Ths.Bs Hà Mạnh Hùng – Trưởng khoa Hồi sức tích cực – Thận nhân tạo, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Các trường hợp sốc tim do viên cơ tim hoặc nhồi máu cơ tim cấp đều diễn biến rất nhanh và phức tạp, nguy cơ tử vong cao, nhất là khi đã có tình trạng ngừng tuần hoàn. Phương án tối ưu cuối cùng để điều trị cho các trường hợp này là ECMO – VA (hệ thống tim phổi nhân tạo phương thức hỗ trợ tuần hoàn). Phương pháp này sẽ lấy máu trong cơ thể ra từ tĩnh mạch đùi phải qua màng lọc có chức năng trao đổi khí và trả lại về động mạch nhờ hệ thống bơm li tâm, quá trình chạy sẽ điều chỉnh cung lượng tim theo mục tiêu điều trị phù hợp. Kỹ thuật ECMO sẽ thay thế chức năng tim cung cấp oxy cho toàn cơ thể trong khi chờ tổn thương tim có thời gian phục hồi. Việc hỗ trợ bằng phương pháp ECMO cần kịp thời, đúng thời điểm, nên tiến hành ngay khi chưa có suy đa tạng để nâng cao tỷ lệ thành công, giảm những biến chứng nguy hiểm. Nhiều trường hợp sốc tim nguy kịch, thậm chí đã ngừng tim, ngừng thở nhưng vẫn được cứu sống, điều đó đã chứng minh hiệu quả từ phương pháp này”.

ECMO là một kỹ thuật hồi sức khó, chuyên sâu và tiên tiến nhất hiện nay, vì vậy để triển khai hiệu quả kỹ thuật này, ngoài hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị được đầu tư đồng bộ, hiện đại; sự phát triển đồng đều và phối hợp linh hoạt, chặt chẽ giữa các chuyên khoa, còn đòi hỏi đội ngũ y, bác sĩ phải có trình độ chuyên môn vững vàng, thuần thục quy trình, bản lĩnh và nhạy bén trong ứng biến tình huống nguy cấp. Với việc được đào tạo chuyển giao bài bản tại Bệnh viện Bạch Mai - đơn vị đầu tiên áp dụng ECMO tại Việt Nam, các bác sĩ chuyên ngành Hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh đã bước đầu hoàn thiện và làm chủ hoàn toàn kỹ thuật, có thể thực hiện kỹ thuật thuần thục cho từng đối tượng bệnh lý khác nhau.

Với kỹ thuật ECMO, nhiều trường hợp nguy kịch đã được các y, bác sĩ cứu chữa, điều trị và phục hồi khỏe mạnh.

Ths.Bs Đặng Thị Thúy – Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa tỉnh cho biết: “Triển khai kỹ thuật trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO) là bước đột phá trong chuyên ngành hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh, ứng dụng cho những bệnh nhân không thể tự đảm đương được vai trò trao đổi oxy của cơ thể. Kỹ thuật này sẽ hỗ trợ hồi sức tuần hoàn cho những bệnh nhân bị sốc tim, viêm cơ tim cấp, suy tim… đã sử dụng nhiều phương pháp hồi sức khác nhưng huyết áp vẫn tụt, tim suy giảm sức co bóp. Bên cạnh đó ECMO còn chỉ định cho bệnh nhân mắc bệnh lý nặng về phổi như hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS), suy hô hấp nặng do nhiễm trùng phổi... đã được tiến hành các biện pháp hồi sức hô hấp tích cực nhưng không đáp ứng. Đây là phương án cuối cùng cho những bệnh nhân suy tuần hoàn và suy hô hấp nặng, giúp cứu sống được khoảng 50-60% các bệnh nhân chắc chắn tử vong”.

Sau hơn 2 năm nỗ lực nghiên cứu đề tài và triển khai kỹ thuật (từ tháng 3/2018 – 8/2020), bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh đã ứng dụng thành công phương pháp ECMO – VA cho nhiều trường hợp sốc tim do viêm cơ tim, nhồi máu cơ tim, giúp cải thiện các chỉ số, nâng cao cơ hội sống với tỉ lệ bệnh nhân phục hồi xuất viện là 66,7%. Đặc biệt liên tiếp trong 1 tháng đã có 3 trường hợp bệnh nhân suy hô hấp, suy tuần hoàn nguy kịch được cứu sống ngoạn mục nhờ hệ thống tim phổi nhân tạo ECMO, đó là điều mà rất ít bệnh viện tuyến tỉnh làm được.

Nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp tỉnh “Ứng dụng kỹ thuật trao đổi oxy qua màng ngoài cơ thể (ECMO) trong hỗ trợ tim phổi cho bệnh nhân nặng không đáp ứng với các biện pháp điều trị hồi sức khác” của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh đã được nhóm tác giả hoàn thành các nội dung nghiên cứu, đạt đúng mục tiêu đề ra và được Hội đồng đánh giá cao về những hiệu quả thực tế trong quá trình ứng dụng kỹ thuật đem lại. Đây là kết quả khả quan, giúp cải thiện đáng kể chất lượng điều trị so với trước đây.

Việc làm chủ và triển khai thường quy kỹ thuật oxy hóa máu qua màng ngoài cơ thể (ECMO) đã đánh dấu bước đột phá lớn trong lĩnh vực Hồi sức tích cực của Bệnh viện Đa khoa tỉnh nói riêng và của ngành Y tế Quảng Ninh nói chung, mang lại hy vọng cho những bệnh nhân suy hô hấp và suy tuần hoàn nặng trên địa bàn tỉnh không thể chuyển lên tuyến trung ương mà vẫn được điều trị bằng các kỹ thuật, trang thiết bị đồng bộ hiện đại theo tiêu chuẩn thế giới. Đây sẽ là cơ sở để Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới sẽ triển khai hiệu quả các nhiệm vụ khoa học quan trọng, tạo thêm niềm tin cho người dân trên địa bàn yên tâm khám chữa bệnh tại cơ sở y tế tuyến cuối tỉnh, giảm tải tuyến trung ương./.

Phòng TT&HCQT