I.   ĐẠICƯƠNG

-   Định nghĩa: trật khớp vai là tình trạng chấn thương làm lệch chỏm đầu xương cánh tay ra khỏi vị trí ban đầu của khớp chỏm đầu xương cánh tay -mỏm cùng vai, làm biến dạngkhớp.

-    Tiến triển: nếu nắn chỉnh sớm, điều trị sớm sẽ tiến triển tốt không có biến chứng xảy ra. Nếu không nắn chỉnh, điều trị kịp thời sẽ có các biến chứng nhưcứngkhớpvai,trậtkhớpvaitáidiển,hạnchếtầmvậnđộngcủakhớpvai.

II.   CHẨNĐOÁN

1.  Các công việc chẩnđoán

1.1.  Hỏi bệnh: Hỏi người bệnh hoàn cảnh xuất hiện có bị ngã hay bị chấn thương, tiền sử có hay bị trật khớp vai hay khớp khác; thực hiện các động tác theo tầm vận động khớp vai có bị hạn chế, người bệnh có bị đau và hỏi các dấu hiệu chủ quankhác.

1.2.  Khám lâmsàng

-   Nhìntừphíatrướcngườibệnh:mỏmvaithấpxuốngdođầuxươngcánh tay trật xuống, mỏm cùng vai nhô lên nên gọi là dấu hiệu “gù vai”. Phần dướicơ Delta, đoạn trên cơ tam đầu cánh tay lõm, góc gấp như hình gãy gọi là dấu hiệu “nhát rìu”. Cánh tay dạng với thân 30º -40º

-   Nhìn nghiêng: đầu xương cánh tay gồ ra phía trước, rãnh giữa cơ Delta và cơ ngực lớn bịđầy

-   Sờnắn:đisâuvàovùngnáchthấyhõmkhớprỗng,dướimỏ quạsờđược đầu xương cánhtay.

1.3.  Chỉ định xét nghiệm: Ngoài các xét nghiệm cơ bản về máu, XQuang tim phổi cần có các xét nghiệm chuyên khoa như chụp XQuang khớp vai tư thế thẳng, nghiêng. Siêu âm khớp vai và trong trường hợp cần thiết chụp cắt lớp vi tính(CT-Scan)hoặccộnghưởngtừhạtnhân(MRI).

2.  Chẩn đoán xác định: Dựa theo hoàn cảnh xuất hiện, về lâm sàng có biến dạng khớp vai, vai sệ hoặc vai bị lệch, chụp XQ khớp vai thấy đầu xương cánh taylệch khỏi vị trí ổkhớp.

3.  Chấn đoán phân biệtvới

-    Tổn thương hoặc đứt gân cơ chóp xoay: Chụp XQuang khớp vai thấy đầuxươngcánhtayvẫnởvịtríổkhớpnhưngkhôngxoaycánhtayđược.

-   Gãyxươngđòn:khámthấyxươngđònbịgãy

-   Một số tình trạng bệnh lý thần kinh cơ như bại liệt, vẹo cột sống, viêm khớp thiếuniên…

4.  Chẩn đoán nguyênnhân

-   Donguyênnhânchấnthươngtrựctiếphaygiántiếp:

+ Nguyên nhân trực tiếp do chấn thương

+ Nguyên nhân gián tiếp: do ngã chống tay xuống đất

-   Do một số bệnh lý thần kinh,cơ.

III.   PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀUTRỊ

1.  Nguyên tắc phục hồi chức năng và điềutrị

-   Nắn trật khớp vaisớm

-   Giảm đau, giảm phùnề

-   Chống kết dính tạikhớp

-   Làm giảm sự kéo giãn dây chằng, baokhớp

-   PHCN tầm vận động khớpvai

-   PHCN sinh hoạt hàngngày.

2.  Cácphươngphápvàkỹthuậtphụchồichứcnăng

-   Tư thế trị liệu: sau khi nắn khớp xong để tay ở tư thế chức năng, dùng băngđểtreotaylênđểlàmgiảmtrọnglượngchi.

-   Nhiệt trị liệu: trong giai đoạn cấp dùng nhiệt lạnh, trong giai đoạn mạn dùngnhiệtnóng:tiahồngngoại,chườmnóng,parafin…

-   Vận động trịliệu:

+ 3 - 4 ngày đầu sau nắn chỉnh thực hiện co cơ tĩnh các nhóm cơ khớp vai và đai vai

+ Từ ngày thứ 5 trở đi tiếp tục co cơ tĩnh, sau đó thực hiện tập vận động cókhángtrởnhưngnhẹnhàngvàkhônggâycửđộngkhớpvai.

+ Từ tuần thứ 2 trở đi tập vận động có trợ giúp của KTV VLTL để gia tăngtầmvậnđộngkhớpvai,nhưnghạnchếvậnđộngchủđộngmạnh.

-   Điện trị liệu: điện xung, điện phân, giaothoa…

-   Thủy trị liệu: bơi lội trong bể bơi, bồn xoáy và các phương thức thủy trị liệu phù hợpkhác.

-   Hoạt động trị liệu bàn tay, cổ tay, cánh tay và khớpvai