Bệnh nhân là T.T.C (37 tuổi) ở phường Cẩm Thịnh, TP Cẩm Phả khỏe mạnh, không có tiền sử bệnh mãn tính. 4 ngày trước, bệnh nhân xuất hiện đau bụng bên trái được gia đình đưa vào khám ở bệnh viện tuyến dưới với chẩn đoán cơn đau quặn thận do trên siêu âm có hình ảnh giãn bể thận nhưng không thấy sỏi niệu quản. Sau 2 ngày không thuyên giảm nên đã được chuyển Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh tiếp tục điều trị.

Hình ảnh khối phình động mạch chủ bụng trên đoạn phim dựng mạch.

Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đau bụng dữ dội vị trí bên trái rốn, phải sử dụng morphin mới đỡ đau, không sốt, các xét nghiệm trong giới hạn bình thường. Bệnh nhân được chụp cắt lớp vi tính không thuốc cản quang, trên phim thấy hình ảnh khối u tổ chức không đồng nhất sau phúc mạc bọc quanh động mạch chủ bụng đoạn dưới thận, gây chèn ép làm giãn bể thận trái, vài nốt mờ nhỏ trên phổi, không phát hiện sỏi tiết niệu. Sau khi hội chẩn đánh giá nghĩ đến đây là một khối u sau phúc mạc có tổn thương thứ phát ở phổi, chưa loại trừ khối phình mạch chủ bụng nên bác sĩ tiếp tục chỉ định chụp ổ bụng lồng ngực đa dãy có thuốc cản quang và dựng hình động mạch chủ. Kết quả cho thấy khối sau phúc mạc này là khối phình do thủng động mạch chủ bụng đoạn dưới động mạch thận khiến máu thoát ra tạo thành túi phình kích thước 3 x 4 cm, nguy cơ dọa vỡ cao nên bệnh nhân lập tức được chỉ định phẫu thuật cấp cứu.

Khối phình động mạch chủ bụng được thay bằng đoạn mạch nhân tạo.

Ca mổ do kíp phẫu thuật mạch máu khoa Ngoại phối hợp cùng khoa Gây mê hồi sức thực hiện. Các bác sĩ bộc lộ khoang sau phúc mạc, xẻ dọc động mạch chủ tiếp cận lỗ thủng. Kíp phẫu thuật đã gỡ dính, bóc tách, lấy trọn khối hạch viêm cạnh động mạch chủ bụng, cắt lọc đoạn túi phình tổn thương và gửi bệnh phẩm xét nghiệm. Đoạn động mạch chủ bị thủng được phẫu thuật viên khâu nối thay thế bằng ống ghép nhân tạo. Ca mổ cấp cứu diễn ra thuận lợi sau 2 giờ phẫu thuật. Kết quả giải phẫu bệnh ghi nhận các nang lao điển hình, cho thấy bệnh nhân mắc viêm lao thành mạch và lao hạch. Đến nay, sức khỏe bệnh nhân tiến triển tích cực, hết đau bụng, vận động sinh hoạt bình thường, tiếp tục được điều trị theo phác đồ chống lao. 

Ths.Bs Phạm Việt Hùng – Trưởng khoa Ngoại, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ninh cho biết: “Bệnh nhân C. không có tiền sử bệnh lý tim mạch hay lao, với các triệu chứng trên rất dễ chẩn đoán nhầm với bệnh lý một khối u ác tính ở sau phúc mạc xâm lấn chèn ép niệu quản. Điều đó đồng nghĩa với bị bệnh nhân ung thư giai đoạn muộn và kế hoạch điều trị chỉ là điều trị giảm nhẹ. Vì bệnh nhân trẻ nên chúng tôi hướng tới các nguyên nhân nguy hiểm nhưng có thể điều trị khỏi được, do vậy đã chỉ định ngay chụp cắt lớp mạch máu và phát hiện ra đây là phình động mạch chủ.

Ca mổ khá phức tạp vì biến chứng lao hạch khiến ổ bụng của người bệnh viêm dính, nhiều nang hạch, các quai ruột dãn. Khi bộc lộ phẫu trường thì máu tụ sau phúc mạc ở sát động mạch thận và các khối hạch lớn khiến thao tác của chúng tôi gặp nhiều trở ngại. Tuy nhiên kíp mổ đã cắt bỏ được hoàn toàn đoạn động mạch chủ bị thủng và thay thế bằng ống ghép nhân tạo. Kết quả giải phẫu bệnh tại thành mạch và hạch cạnh động mạch chủ cho thấy đây là lao hạch ăn thủng thành mạch, điều nay cũng phù hợp với các tổn thương do lao ở trên phổi. Dự kiến sau phẫu thuật 5 ngày, bệnh nhân được tiếp tục điều trị lao theo phác đồ”.

Bệnh nhân phục hồi tích cực sau phẫu thuật.

Lao mạch máu dẫn tới phình động mạch chủ, thủng vỡ động mạch chủ là bệnh hiếm gặp. Bệnh thường xuất phát từ lao phổi lan ra cấu trúc hạch xung quanh động mạch chủ và gây lao hạch. Sau đó, trực khuẩn lao có thể xâm nhập vào thành động mạch. Ít gặp hơn là trường hợp lan truyền qua đường máu, trực khuẩn lao di chuyển trong máu và đóng ở mảng xơ vữa của thành mạch gây các tổn thương dạng viêm ở thành động mạch chủ, dần phá hủy thành mạch. Khi thủng có thể gây chảy máu ồ ạt hoặc khu trú tạo thành túi phình giả.

Biểu hiện lâm sàng điển hình của tổn thương lao động mạch chủ gồm: sốt và đau bụng liên tục liên quan đến vị trí của túi phình, sốc giảm thể tích hay có các triệu chứng của chảy máu ồ ạt, khối u cạnh động mạch chủ đập theo mạch, lan rộng nhanh. Lao mạch máu không có biểu hiện lâm sàng đặc hiệu, diễn tiến âm thầm nên rất nguy hiểm. Các bác sĩ khuyến cáo: Người bệnh có tiền sử đã và đang điều trị lao, nếu đau bụng kéo dài với khối u vùng bụng hoặc đột ngột mất tri giác do sốc mất máu, cần đến cơ sở y tế có chuyên khoa sâu về mạch máu để được thăm khám và cấp cứu kịp thời. Khi xác định chẩn đoán phình động mạch do lao, người bệnh cần được phẫu thuật ngay khi phát hiện dù túi phình nhỏ và phối hợp điều trị thuốc lao theo phác đồ của bác sĩ.

Nhờ kinh nghiệm chuyên môn và sự tự tin, bản lĩnh trong quá trình đánh giá, chẩn đoán tổn thương và phẫu thuật chính xác của các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa tỉnh đã giúp bệnh nhân C. rơi vào tình trạng nguy kịch được phẫu thuật kịp thời, phục hồi tốt, mang lại niềm vui và hạnh phúc cho người thân, gia đình./.

Bs.Phạm Hùng - Hà Trang