1. ĐẠI CƯƠNG

 

Suy hô hấp cấp là sự rối loạn khả năng trao đổi khí giữa phế nang và mao mạch dẫn đến giảm O₂ và/hoặc tăng CO₂ trong máu động mạch.

 

2.NGUYÊN NHÂN

-Bệnh nhu mô phổi: bệnh màng trong, cơn khó thở nhanh thoáng qua, hít nước ối phân su.

 

-Bệnh màng phổi: tràn khí màng phổi, tràn dịch màng phổi, tràn dịch dưỡng chấp.

 

-Tim mạch: bệnh tim bẩm sinh, cao áp phổi nguyên phát, thiếu máu hay

 

đa hồng cầu.

 

-Thần kinh: ngạt chu sinh (ngưng thở, xuất huyết não, phù não), mẹ dùng thuốc (thuốc mê, an thần), tổn thương thần kinh hoành, bệnh lý thần kinh cơ.

 

-Nhiễm trùng: viêm phổi, nhiễm trùng huyết.

 

-Chuyển hóa: toan chuyển hóa, hạ đường huyết, hạ thân nhiệt.

 

-Bệnh lý ngoại khoa: hẹp mũi sau, teo thực quản, thoát vị hoành, hội chứng Pierre Robin.

 

-Thanh quản: màng chắn thanh quản, u nhú thanh quản, mềm sụn thanh quản, liệt dây thanh âm.

 

-Khí quản: mềm khí quản, hẹp khí quản.

 

-U/kén phổi bẩm sinh.

 

-Bất thường xương sườn, lồng ngực.

3.CHẨN ĐOÁN

 

3.1.Chẩn đoán xác định

3.1.1. Lâm sàng

 

*Các yếu tố nguy cơ

 

-Sinh non: nguy cơ bệnh màng trong, cơn ngưng thở.

 

-Sinh già tháng: hít nước ối phân su.

 

-Sinh mổ: chậm hấp thu dịch phế nang.

 

-Sinh ngạt: nguy cơ hít.

 

-Da nhuộm phân su: viêm phổi hít phân su.

 

-Mẹ vỡ ối sớm, sốt trước hay trong lúc sinh, nước ối xấu hay có mùi hôi: viêm phổi.

 

-Mẹ tiểu đường: ảnh hưởng tổng hợp surfactant: bệnh màng trong.

 

-Trẻ bị lạnh, stress, bệnh lý khác: tăng tiêu thụ oxy.

*Khám lâm sàng:

 

-Gồm 3 nhóm triệu chứng chính:

 

+Thay đổi nhịp thở: thở nhanh > 60l/ph, hoặc thở chậm < 30l/ph.

 

+Dấu hiệu thở gắng sức: phập phồng cánh mũi, rút lõm ngực, thở rên.

 

+Tím khi thở khí trời: tím quanh môi, đầu chi hoặc toàn thân, đo SpO₂<90%.

 

-Ngoài ra còn có những triệu chứng đáng chú ý khác: nhịp tim nhanh hay chậm, thay đổi tri giác, giảm phản xạ.

                Mức độ suy hô hấp được đánh giá bằng chỉ số Silverman, dựa vào 5 tiêu chí lâm sàng sau:

 

Triệu chứng			0	1	2
Di động ngực bụng			Cùng chiều	Ngực < bụng	Ngược chiều
Co kéo liên sườn			–	+	++
Lõm hõm ức			–	+	++
Cánh mũi phập phồng			–	+	++
Tiếng rên			–	Qua ống nghe	Nghe được bằng
					tai
Tổng số điểm:
<3 đ	:	Không suy hô hấp
4-6đ	:	Suy hô hấp nhẹ
>7-10đ	:	Suy hô hấp nặng

 

3.1.2. Cận lâm sàng

 

-Công thức máu, CRP, cấy máu nếu nghi ngờ có nhiễm trùng huyết.

 

-X quang phổi: phát hiện nguyên nhân gây suy hô hấp và các bệnh lý đi

 

kèm.

 

-Khí máu động mạch, mao mạch.

 

-Đường, canxi.

 

3.1.3. Chẩn đoán xác định

 

-Lâm sàng: thay đổi nhịp thở, khó thở, thở gắng sức.

 

-PaO₂< 50-60 mmHg và/hoặc PaCO₂> 60mmHg, pH < 7,25.

3.2. Chẩn đoán phân biệt

 

Bệnh lý	Tuổi	Dấu hiệu	Tiền sử	X quang
	thai		sản khoa
Bệnh	Non	SHH sớm sau	Sanh non ± ngạt	Lưới hạt, khí phế
màng
	tháng	sinh		quản đồ
trong
	Già	Lồng ngực căng	Nước ối xanh,	Xẹp, xen kẽ ứ khí
Hít phân		phồng; nhuộm
	tháng,		ngạt, có phân su	từng vùng
su		phân su da,
	đủ tháng		trong dịch ối
		cuống rốn.
Ngạt,	Già		Ngạt chu sinh,	Tăng đậm mạch
viêm		SHH, dấu hiệu	đôi khi phải giúp
	tháng,			máu phổi, đôi khi
phổi hít		thần kinh	thở ngay sau
	đủ tháng			trắng xóa 2 phổi
(ối, máu)			sanh
			Vỡ ối sớm, nước	Mờ dạng đốm
		Sốt hoặc hạ thân		và/hoặc khí phế
Viêm			ối mùi hôi, mẹ
	Mọi tuổi	nhiệt, vàng da		quản đồ, có thể khó
phổi			mắc bệnh nhiễm
		sớm		phân biệt với bệnh
			trùng
				màng trong
Tràn khí	Đủ tháng	Lồng ngực căng	Hít phân su, ngạt
màng	> non	phồng bên tràn	phải hồi sức hô	Tràn khí một bên
phổi	tháng	khí	hầp tuần hoàn
Thở				Tăng đậm mạch máu
nhanh	Đủ tháng	Thở nhanh, rên
			Sanh mổ, kẹp	phổi, rãnh liên thùy,
thoáng	> non	nhẹ, ít gây SHH
			rốn trễ	đường viền màng
qua ở trẻ	tháng	nặng
				phổi
sơ sinh
Cơn		Cơn ngưng thở
ngưng				Phổi sáng bình
	Non	>20giây kèm
thở ở trẻ				thường, cần chẩn
	tháng	mạch chậm
non				đoán loại trừ
		<100 l/p
tháng
Thoát vị	Đủ tháng	Phế âm mất 1	Có thể có chẩn	Quai ruột trong lồng
	> non
hoành		bên, bụng lõm	đoán trước sinh	ngực
	tháng
	Đủ	Sùi bọt miệng,
Teo thực	tháng,		Có thể có chẩn	Bóng khí của túi
		không thể đặt
quản	non		đoán trước sinh	cùng thực quản
		sonde dạ dày
	tháng
	Đủ	Suy hô hấp		Bóng tim to, tuần
Tim bẩm	tháng,
		hiếm khi < 4giờ		hoàn phổi tăng hoặc
sinh	non
		sau sanh		giảm.
	tháng

 

4. ĐIỀU TRỊ

 

4.1. Nguyên tắc điều trị

 

-Thông đường thở.

 

-Cung cấp oxy.

 

-Điều trị nguyên nhân.

 

-Điều trị hỗ trợ.

 

4.2. Xử trí ban đầu

 

*Thông đường thở: Giải quyết nguyên nhân gây tắc, chèn ép đường hô hấp.

 

-Tắc mũi sau: Kích thích cho khóc hoặc đặt ống thông miệng hầu nhằm giúp thở qua miệng. Cần chuyên khoa tai mũi họng can thiệp.

 

-Hút đờm nhớt.

 

*Cung cấp oxy:

 

-Chỉ định:

 

+Thay đổi nhịp thở >60 l/p hoặc <30 l/p, kèm theo dấu hiệu thở gắng

 

sức.

 

+Hoặc tím tái.

 

+Hoặc PaO₂< 60mmHg (đủ tháng), PaO₂<50 mmHg (non tháng).

 

-Mục tiêu: Giữ SpO₂ = 90-95% (đủ tháng và non tháng).

 

-Nguyên tắc: Đảm bảo nồng độ oxy thích hợp, FiO₂=100% nếu trẻ tím tái, sau đó giảm dần FiO₂ xuống.

 

-Phương pháp:

 

Thở Oxy qua ống thông 2 mũi (cannula): 0,25 – 1 lít/phút.Thở áp lực dương liên tục qua mũi (NCPAP) khi:

 

+SHH do bệnh lý tại phổi thất bại với oxy:

 

+Các dấu hiệu lâm sàng của SHH không cải thiện với oxy qua thông mũi.

 

+Cơn ngưng thở kéo dài không cải thiện với oxy, thuốc kích thích hô

 

hấp.

 

+SpO₂< 85-90% (PaO₂< 50-60mmHg) với thở oxy qua ống thông mũi.

 

+Thở không hiệu quả, thở nông nhanh hoặc gắng sức nhiều.

 

+Tràn khí màng phổi sau khi đã được dẫn lưu.

 

Thở máy: Nếu thở NCPAP với FiO₂=60-70% mà không duy trì được PaO₂>50-60mmHg hay trẻ ngưng thở, hoặc ngưng thở kéo dài phải bóp bóng hỗ trợ ở trẻ non tháng nhiều hơn 3 lần/giờ mặc dù đã sử dụng NCPAP và cafein.

4.3. Điều trị nguyên nhân

 

-Các bệnh lý cần can thiệp ngoại khoa: thoát vị hoành, teo thực quản, teo tịt lỗ mũi sau…

 

-Các bệnh lý nội khoa có xử trí đặc hiệu:

 

+Viêm phổi hít phân su: bơm surfactant.

 

+Tràn khí màng phổi: lượng nhiều cần dẫn lưu.

 

+Ngộ độc Morphin hoặc dẫn xuất Morphin: Dùng Naloxone 0,1mg/ kg/lần TM.

Cơn ngưng thở ở trẻ sinh non: Cafein citrate 20mg/kg liều tấn công, 5mg/kg/ngày liều duy trì TM hoặc uống.

 

+Bệnh màng trong: bơm surfactant, thở NCPAP.

 

4.4. Xử trí tiếp theo

 

-Đảm bảo khả năng phân bố oxy cho mô và tế bào:

 

-Sốc: bồi hoàn thể tích tuần hoàn.

 

-Chỉ định truyền máu theo tuổi thai và bệnh chính.

 

4.5. Điều trị toan máu:

 

Chỉ bù Bicarbonate khi có toan chuyển hóa nặng (pH< 7,2) và không kèm

 

toan hô hấp.

 

4.6. Điều trị hỗ trợ

 

-Đảm bảo môi trường nhiệt độ thích hợp.

 

-Cung cấp oxy ẩm, ấm.

 

-Cung cấp đủ năng lượng, tùy tình trạng bệnh có thể bơm sữa qua sonde dạ dày hoặc nuôi bằng đường tĩnh mạch.

 

-Điều trị nhiễm trùng: Bằng các loại kháng sinh phổ rộng.