I.       ĐẠI CƯƠNG

          Huyết tụ là những biến chứng chảy máu và tụ máu thành một khối máu trên đường thai sổ qua âm đạo. Tùy theo khối huyết tụ ở cao hay thấp mà ta chia ra ba hình thái.
- Huyết tụ tiểu khung: khối huyết tụ ở trên cơ nâng hậu môn và dưới phúc mạc. Huyết tụ thường là biến chứng của rách tử cung, rách âm đạo với đoạn dưới tử cung (vỡ tử cung dưới phúc mạc).
- Huyết tụ âm đạo.
- Huyết tụ âm hộ.
Cả hai loại sau đều ở dưới cơ nâng hậu môn, có thể phối hợp với nhau và có tiên lượng giống nhau

II.      NGUYÊN NHÂN:
1.       Loại huyết tụ âm hộ - âm đạo
- Sang chấn do cuộc đẻ gây nên và chỉ xuất hiện sau đẻ.
2.       Loại huyết tụ tiểu khung: rất hiếm
Thường do đứt các nhánh động mạch hay tĩnh mạch tương đối lớn trong trường hợp tử cung dưới phúc mạc. Máu lan tràn vào các bộ phận khác lân cận và hai lá dây chằng rộng, khối huyết tụ hình thành mỗi lúc một to lên, có khi đến cơ hoành. Nếu khối huyết tụ nhỏ có khi tự tiêu đi. Khối huyết tụ to trong trường hợp vỡ tử cung có thể gây tử vong vì sốc và nhiễm khuẩn
III.    CHẨN ĐOÁN
1.       Triệu chứng cơ năng
- Không đau đớn gì.
- Có cảm giác nặng ở âm hộ và âm đạo.
- Có khi khối huyết tụ ở âm đạo gây cho thai phụ có cảm giác muốn rặn mặc dù đã đẻ rồi.
2.       Triệu chứng thực thể
Khi quan sát có thể rất dễ phát hiện được một khối máu tím đen chiếm cả môi lớn, có khi to bằng quả cam hay to hơn nữa.
Khối huyết tụ âm đạo khó phát hiện vì phải thăm khám âm đạo, thăm trực tràng và đặt van mới rõ được.
Riêng khối huyết tụ tiểu khung, nếu vỡ tử cung ở đoạn dưới, thai phụ sẽ có dấu hiệu của vỡ tử cung, có thể sốc và có thể thấy khối huyết tụ ở các hố chậu.
3.       Tiến triển và biến chứng
Có hai cách tiến triển
- Huyết tụ tan dần và thu nhỏ lại sau vài tuần lễ, để lại một khối rất nhỏ, cứng và đau khi nắn.
- Huyết tụ to dần lên, căng phồng rồi vỡ ra, chảy máu, máu cục, máu loãng sẽ trào ra, thai phụ có thể bị sốc.
Có khi có biến chứng nhiễm khuẩn và gây nên lỗ rò, thường là do liên cầu khuẩn hay vi khuẩn kỵ khí, thai phụ sẽ tốt, rét run và rất đau, tiên lượng xấu.
 

IV.    ĐIỀU TRỊ:
- Nếu huyết tụ không to lên, cứ để nguyên, không nên chích.
- Chỉ nên chích trong các trường hợp sau đây:
+ Đứt các mạch máu lớn, khối huyết tụ to nhanh lên nhiều.
+ Đau nhiều, thai phụ không chịu được.
+ Huyết tụ bị nhiễm khuẩn.
+ Huyết tụ nhiễm khuẩn, có lỗ rò.
+ Huyết tụ cản trở khi bóc rau nhân tạo hay kiểm soát tử cung.
- Cách chích: chích ở chỗ cao nhất một lỗ nhỏ, nặn hết máu cục, rồi chèn gạc tẩm kháng sinh vào, the kiểu đèn xếp để cầm máu. Để 24 giờ sau đó rút gạc ra.
Cần điều trị kháng sinh toàn thân, thêm các vitamin để nâng cao thể trạng.
- Đối với huyết tụ do các mạch máu to vỡ, cần rạch lấy máu cục ra, khâu bằng những mũi chữ X để cầm máu, sau khi buộc các mạch máu thì chèn gạc tẩm kháng sinh và thrombose, sau 24 giờ rút gạc.
- Các huyết tụ ở tiểu khung, dù không chảy máu ra ngoài cũng tiến hành thăm khám, theo dõi cẩn thận, không được bỏ sót vỡ tử cung.
Nếu có vỡ đoạn phúc mạc thì phải mổ tử cung.
Nếu rách tử cung dài gây huyết tụ tiểu khung thì phải kiểm tra vết rách, nếu vết rách kéo dài lên đoạn dưới và gây vỡ tử cung, phải xử trí như trong xử trí rách cổ tử cung