I. ĐẠI CƯƠNG:

Đau vai gáy là một triệu chứng thường gặp, xảy ra mọi lứa tuổi, mọi giới... Bệnh tăng lên khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Hội chứng đau vai gáy thông thường không nguy hiểm, song có thể gây ra nhiều lo lắng, khó chịu, mệt mỏi cho người bệnh, làm giảm sút sức lao động và chất lượng cuộc sống.

II. ĐIỀU TRỊ:

A. YHHĐ:

- Thuốc giảm đau: chọn một trong các thuốc theo bậc thang của tổ chức y tế thế giới: Acetaminophen ( paracetamol, efferalgan ), efferalgan codein, morpphin… tùy theo tình trạng đau mà điều chỉnh liều thuốc cho phù hợp.

- Thuốc chống viêm không steroid:

 Chọn một trong các thuốc sau:

+ Diclophenac ( voltaren ) viên 50mg: 2 viên/ngày chia 2 lần sau ăn no. có thể sử dụng dạng ống tiêm bắp 75mg/ngày trong 2-3 ngày đầu khi bệnh nhân đau nhiều sau đó chuyển sang đường uống.

+ Meloxicam ( Mobic ) viên 7,5mg: 1- 2 viên/ngày sau ăn no hoặc dạng ống tiêm bắp 15mg/ngày x 2 - 3 ngày nếu bệnh nhân đau nhiều sau đó chuyển sang đường uống.

+ Piroxicam ( Felden ) viên hay ống 20mg, uống 1 viên/ngày sau ăn no hoặc tiêm bắp ngày một ống trong 2 - 3 ngày đầu khi bệnh nhân đau nhiều sau đó chuyển sang đường uống.

+ Celecoxib ( Celebrex ) viên 200mg, liều 1 đến 2 viên/ngày sau ăn no.

- Thuốc giãn cơ: chọn một trong các thuốc

        + Mydocalm: 150mg x 3 viên/ngày ( nếu co cơ nhiều ) hoặc Mydocalm 50mg x 4 viên/ngày.

        +  Myonal 50mg x 3 viên/ ngày.

B. YHCT:

1. Thề phong hàn (đau vai gáy do lạnh)

        Thường xẩy ra đột ngột do co cứng các cơ thang, đòn chũm khi gặp lạnh , khi gánh vác nặng, gối cao YHCT cho răng do phong hàn xâm phạm vào các đường kinh mạch ở vai gáy gây ra

- Triệu chứng: Đột nhiên vai gáy cứng đau quay cổ khó ,ấn vào các cơ thang, đòn chũm thấy đau và co cứng so với bên lành, sợ lạnh, rêu trắng, mạch phù

- Pháp điều trị: khu phong tán hàn, hành khí, hoạt huyết.

- Bài thuốc:

 

Ma hoàng 08g	Phòng phong 12g
Quế chi 08g	Cam thảo 06g
Sinh khương 04g	Đại táo 12g
Bạch chỉ 08g

 

Sắc uống ngày một thang.

Hoặc dùng 1 số bài sau:

Đau vai gáy phong hàn		Ma hoàng	12	Bạch chỉ	12	Trích thảo	4
Quế chi	8	Phòng phong	8	Đại táo	12	Sinh khương	8
Khương hoạt	8	Hoàng đằng	8	Xích thược	12	Hoàng kỳ	12
Qui xuyên	12

 

Hoặc bài giải biểu hoạt lạc đan trị đau vai lan tới đỉnh đầu có biểu chứng

 

Giải biểu hoạt lạc đan		Cát căn	9	Quế chi	9	Qui đầu	9
Ma hoàng	9	Kê huyết đằng	30

 

Châm cứu: ôn châm các huyệt: phong trì, kiên tỉnh, thiên trụ, thiên tông, dương trì cùng bên, dương lăng tuyền, kiên ngung.

Xoa bóp bấm huyệt: dùng các thủ thuật: xát, lăn, day, bấm, bóp, vận động bên vai gáy bị đau.

2. Thể khí trệ huyết ứ (đau vai gáy do mang vác nặng, do sai tư thế)

* Tc: đau tại chỗ giống như thể do lạnh, thường xảy ra do mang vác nặng hoặc sau khi nằm nghiêng, gối quá cao, mạch phù khẩn.

* Pháp điều trị: hoạt huyết tiêu ứ, thư cân hoạt lạc

* Bài thuốc:

Tô mộc l0g	Cát căn 12g
Nga truật l0g	Bạch thược 12g
Uất kim l0g	Quế chi 08g
Đào nhân 10g	Trầnbì08g
Hồng hoa 08g	Cam thảo 06g

 

Sắc uống ngày một thang .

Châm tả các huyệt như bị lạnh.

Xoa bóp bấm huyệt như trên nhưng nên khuyên bệnh nhân vận động từ từ.

3. Thể thấp nhiệt (đau vai gáy do viêm nhiễm)

* Tc: Sưng, nóng, đỏ, đau, hạn chế vận động vùng vai gáy, có thể có sốt, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch phù sác.

* Pháp điều trị: Khu phong, trừ thấp, thanh nhiệt giải độc, hành khí hoạt huyết.

Hy thiêm thảo 16g	Sinh địa 12g
Rễ xấu hổ 12g	Huyền sâm 12g
Kim ngân hoa 10-12g	Ý dĩ 16g
Diếp cá l0g	Tỳ giải 12g
Sài đất l0g	Cỏ xước 12g
	Nga truật 12g

Sắc uống ngày một thang.

* Châm tả các huyệt: phong môn, đại chùy, khúc trì, hợp cốc và các huyệt lân cận. Không xoa bóp bấm huyệt.

4. Đau vai gáy do Can thận hư:

- Nguyên nhân: Can thận hư yếu gân xương không được cấp dưỡng đầy đủ, nội phong tự sinh

- Triệu chứng: Đau cứng gáy, quay trở khó khăn, cúi xuống khó khăn, vận động nhiều thì đau nhiều có khi giật hoặc đau từng cơn, nằm nghỉ thỡ đỡ đau, lưỡi đỏ nhạt không tươi

Bổ thận tráng cân thang

Đau vai gáy can thận hư 1		Thục địa	20	Qui đầu	15	Ngưu tất	10
Tục đoạn	10	Bạch thược	8	Thanh bì	8	Ngũ gia bì	16
Sơn thù	8	Bạch linh	10	Đỗ Trọng	10

Bạch thược Mộc qua thang (Thành nghiệp điền yscn tyhv Bắc kinh)

Đau vai gáy can thận hư 2		Bạch thược	30	K huyết đằng	15	Camthảo	10
Mộc qua	13	Cát căn	10

Bạch thược có thể dùng tới 60g nếu ỉa chẩy thì phải giảm liều đồng thời thêm Bạch truật 15,Hoài sơn 15.

5. Đau vai gáy Âm hư dương cang

Triệu chứng: Cổ gáy cứng đơ khó chịu, bệnh trình kéo dài, chóng mặt ù tai, lưng đùi mềm yếu, mặt mắt đỏ, đầu nặng chân nhẹ, đi đứng lảo đảo, mạch huyền tế là thuộc âm khuy dương cang

Bình can tiềm dương, nhu cân tức phong

Đau vai gáy âm hư dương cang		Thục địa	15	Hoài sơn	30	Đan sâm	30
Bạch truật	30	Câu đằng	30	Phòng phong	15	Long cốt	15
Tào hưu	10	Sơn thù	30	Phục thần	30	Ngũ vị	12
Thiên ma	12	Cúc hoa	30	Ngọc trúc	30	S Mẫulệ	30

 

6. Đau vai gáy Hàn đờm

Bài thuốc trị:

Đau vai gáy hàn đờm		Camthảo	6	Bạch linh	16	Phòng phong	12
Khương hoạt	12	Tế tân	6	Hoàng cầm	12	Quế chi	12
Cốt tóai bổ	12	X truật	12	Xuyên khung	12	Trần bì	8
Đẳng sâm	16	Táo	3q	Chỉ thực	8

7. Đau vai gáy Phong đờm

Gáy cứng lâu ngày, xoay chuyển khó khăn, đau nhức, chân tay tê dại, gân xương đau mỏi hoặc miệng mắt méo xếch

Hoạt huyết hoá ứ, hành khí thông lạc, trừ thấp quét đàm

Đau vai gáy phong đờm		Qui đầu	15	Hồng hoa	9	Xuyên khung	12
		Khương hoàng	12	Khương hoạt	9	Uy linh tiên	12
Đờm nam tinh	9	Lộ lộ thông	30	Bạch chỉ	12	Tang chi	30
Bạch giới tử	9

Uống 6 thang nghỉ 1 ngày

Khí hư, chân tay tê  gia: Hoàng kỳ 30.

Gáy lưng căng cứng gia cát căn 24.

Nhiệt uất gia Ngân hoa 30.

Thấp nhiệt nung nấu ở trong tâm phiền miệng đắng gia Hoàng cầm 9, Long đởm thảo 4.5

8. Đau vai gáy Thận hư phong thấp

Triệu chứng: Gáy cứng, chân tay tê dại, lưng và cột sống cử động khó khăn, đau lâu ngày

Bổ thận trừ thấp

Uy linh thung dung thang

Đau vai gáy Thận hư phong thấp		Uy linh tiên	15	Thục địa	15	Đan sâm	15
Nhục thung dung	15	Thanh đăng phòng	15

Sắc uống hoặc tán bột làm hoàn mật mỗi ngày uống 20g

Chi trên tê dại gia khương hoàng 10,

Chi dưới gia Ngưu tất 10.

Chú ý giữ gìn các khớp tránh tải trọng quá độ

9. Đau vai gáy  Phong nhiệt

Đau vai gáy phong nhiệt		Cát căn	20	Mộc hương	6	Bạch thược	12
Phòng phong	12	Sài hồ	6	Cam thảo	4	Táo	6

 

III. PHÒNG BỆNH:

Để phòng ngừa đau vai gáy, những người có nguy cơ cao như: tuổi trung niên, người lao động ở tư thế cúi gập, khuân vác,.. bằng cách khi ngồi hay đứng đều phải đúng tư thế. Cần chú ý không làm việc ở tư thế quá lâu, đặc biệt với máy vi tính, cứ mỗi 30 phút nên dừng lại để thực hiện các động tác vận động cột sống cổ, vai và tay. Cần giữ cổ luôn thẳng, không cúi gập cổ quá lâu. Không nằm gối đầu cao dễ làm sai tư thế của cột sống cổ, khi ngủ chỉ gối đầu cao khoảng 10cm. Khi xem tivi nên tựa lưng vào đệm, đầu hơi ngửa ra sau thành ghế, cổ tựa vào một điểm phù hợp với độ cong sinh lý của cổ. Khi bị đau vai, gáy nên nghỉ ngơi, hạn chế vận động ít ngày, bổ sung một số khoáng chất cho cơ thể như canxi, kali và các vitamin C, B, E, xoa bóp giúp giãn cơ chỗ đau, tăng cường máu đến cơ bắp.