I.      ĐẠI CƯƠNG

U mềm lây là bệnh do virút MCV thuộc nhóm poxvirus có kích thước lớn (200×300×100mm). Có 4 type vi rút là MCV 1, 2, 3 và 4. Hai type thường gặp là MCV 1 và MCV 2. Tuy nhiên, type 1 là nguyên nhân chủ yếu còn type 2 thường gây u mềm lây ở người lớn và được xếp vào nhóm các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

II.      CHẨN ĐOÁN : chủ yếu dựa vào lâm sàng

a) Lâm sàng

-      Thời gian ủ bệnh: từ 2 tuần đến 6 tháng.

-      Tổn thương cơ bản là các sẩn chắc có đặc điểm:

§  Màu hồng nhạt, trắng đục hoặc màu vàng, đôi khi là màu da bình thường, đường kính từ 2-6mm, lõm giữa, đứng riêng rẽ hoặc thành từng đám.

§  Số lượng từ 1-20 cho tới hàng trăm.

§  Các sẩn có thể sắp xếp thành dải, theo vệt (dấu hiệu Koebner).

§  Vị trí: ở trẻ em, tổn thương chủ yếu ở vùng da hở như mặt, cổ, nếp gấp. Ở người lớn, thường ở vùng bụng dưới, phía trong đùi, xương mu và sinh dục. Bệnh có thể xuất hiện ở một vài vị trí hiếm gặp như miệng, lưỡi, lòng bàn tay, bàn chân.

§  Da xung quanh tổn thương có thể đỏ, ngứa do phản ứng đáp ứng miễn dịch của cơ thể đối với tác nhân gây bệnh.

§  Ở những bệnh nhân bị suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV , mắc các bệnh mạn tính bẩm sinh, hoặc điều trị bằng các thuốc ức chế miễn dịch, tổn thương u mềm lây thường có kích thước lớn hơn 5mm, lan tỏa toàn thân với số lượng nhiều (trên 30) và tồn tại dai dẳng.

b) Cận lâm sàng:ít được chỉ định.

-      Mô bệnh học: thượng bì quá sản mạnh, gồm nhiều tiểu thể mềm bắt màu ưa  axít, đứng sát cạnh nhau, nén chặt lại thành từng thuỳ hình quả lê, trung tâm có miệng dạng núi lửa, các thuỳ này xâm lấn xuống trung bì nông. Trung bì: xâm nhập ít bạch cầu đơn nhân xung quanh các huyết quản ở trung bì nông.

-      Các xét nghiệm khác

§  Xét nghiệm phát hiện kháng thể kháng virút u mềm lây trong huyết thanh.

§  Xét nghiệm tế bào bằng kỹ thuật nhuộm giêm-sa hay gram phát hiện các tế bào sừng có kích thước lớn, trong chứa nhiều thể vùi.

§  Xét nghiệm phát hiện kháng nguyên MCV bằng kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang.

III.      ĐIỀU TRỊ

a) Nguyên tắc điều trị

-      Loại bỏ tổn thương.

-      Phòng tránh tái phát.

-      Điều trị các bệnh kèm theo: viêm da cơ địa, khô da.

b) Điều trị cụ thể

-      Nạo bỏ tổn thương bằng thìa nạo: sau khi bôi kem tê (EMLA 5%), dùng thìa nạo vô khuẩn nạo bỏ nhân tổn thương.

-      Điều trị bằng các thuốc bôi:

§  Dung dịch KOH 10%: bôi dung dịch lên đúng tổn thương, ngày bôi hai lần (sáng, tối) cho đến khi hết tổn thương.

§  Imiquimod 5%: bôi thuốc vào buổi tối, rửa sạch sau 8-10 giờ. Một tuần bôi ba ngày liên tiếp, nghỉ 4 ngày, tuần tiếp theo điều trị với liệu trình tương tự. Thời gian bôi tối đa có thể tới 16 tuần.

§  Salicylic 2-5%: bôi ngày 2-3 lần cho đến khi hết tổn thương.

§  Nitơ lỏng (-1960C): xịt nitơ lỏng lên đúng tổn thương gây đông vón tổn thương. Cần lưu ý tránh gây tổn thương vùng da lành xung quanh nhất là các tổn thương quanh mắt.

-      Một số phương pháp điều trị khác: bôi Cantharidin, axít trichoroacetic, podophyllotoxin, hoặc tiêm interferon trong tổn thương. Một số tác giả sử dụng laser màu (pulsed dye laser) có bước sóng 585 nm.

-      Điều trị kết hợp

§  Tránh chà xát, tránh gãi

§  Kem giữ ẩm da

§  Sát khuẩn

§  Hạn chế sử dụng thuốc bôi có chứa corticoid tạo điều kiện cho virút lây truyền.