QUY TRÌNH 180

QUY TRÌNH XÉT NGHIỆM PHẢN ỨNG RIVALTA

 

I.     NGUYÊN LÝ

-   Mục đích: Là phản ứng đánh giá sự xuất hiện protein có trong dịch chọc dò.

-   Nguyên lý: Dựa trên phản ứng protein bị kết tủa bởi acid acetic.

II.  CHUẨN BỊ

1.   Cán bộ thực hiện: BS, KTV xét nghiệm Hóa sinh.

2.    Phương tiện, hóa chất:

-  Dụng cụ: Ống đong hoặc cốc có chân thể tích 100 mL

-  Hóa chất: Dung dịch acid acetic đặc. Hóa chất được bảo quản ở 25- 30° C.

3.   Người bệnh: Người bệnh và người nhà người bệnh được giải thích về mục đích của việc chọc dò dịch để làm xét nghiệm.

4.   Phiếu xét nghiệm: Ghi đầy đủ thông tin: họ tên bệnh nhân, tuổi, khoa phòng, chẩn đoán, bác sĩ chỉ định xét nghiệm, ngày giờ lấy mẫu.

III.   CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

1.    Lấy bệnh phẩm:

Dịch chọc dò (dịch màng phổi, dịch màng bụng, dịch khớp) được bác sỹ lấy đúng kỹ thuật. Ghi rõ dịch chọc dò là dịch gì.

2.    Tiến hành kỹ thuật:

-  Cho vào ống đong 100 mL nước cất, nhỏ vào đó 1 giọt acid acetic đặc rồi trộn đều.

-  Dùng pipet hút dịch chọc dò và nhỏ nhẹ nhàng vài giọt vào dung dịch vừa pha và quan sát:

-  Nếu thấy hiện tượng tủa khói trắng khi giọt dịch rơi xuống đáy cốc thì phản ứng Rivalta (+).

-  Nếu không có hiện tượng trên, dung dịch acid acetic vẫn trong thì phản ứng Rivalta (-).

-  Kết quả sau khi được đánh giá sẽ được chuyển vào phần mềm quản lý dữ liệu hoặc.  In và trả kết quả cho khoa lâm sàng.

IV.   NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ

1.   Phản ứng Rivalta dương tính: tức là dịch đó là dịch tiết và kết quả định lượng protein dịch chọc dò trên 30 g/L. Dịch này gặp trong các trường hợp do viêm.

2.   Phản ứng Rivalta âm tính: dịch đó thường là dịch thấm và lượng protein thường dưới 30 g/L.

Dịch thấm: dịch thấm là dịch được tạo thành do sự chênh lệch áp lực giữa dịch trong lòng mạch và ngoài gian bào (hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa, suy tim phải), do giảm áp lực keo (hội chứng thận hư, đói ăn, bỏng nặng), hoặc cả 2 yếu tố trên (trong xơ gan).

V.  NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ

-  Dịch chọc dò của bệnh nhân lấy không đúng kỹ thuật, có lẫn máu mủ. Yêu cầu lấy lại mẫu dịch hoặc ghi rõ tình trạng dịch để cho bác sĩ cân nhắc kết quả.

-  Dung dịch acid acetic đặc phải được pha đúng theo tiêu chuẩn, trong suốt, không bị vẩn đục.

QUY TRÌNH 181

QUY TRÌNH XÉT NGHIỆM PHẢN ỨNG PANDY

 

I.     NGUYÊN LÝ

-   Mục đích: Đánh giá sự rối loạn giữa tỷ lệ Albumin và Globulin trong dịch não tủy.

-   Nguyên lý: Globulin phân tử lớn (globulin miễn dịch) bị kết tủa bởi dung dịch phenol bão hòa.

II.  CHUẨN BỊ

1.  Cán bộ thực hiện: Nhân viên xét nghiệm khoa Hóa sinh.

2.  Phương tiện, hóa chất:

-   Dụng cụ: Lam kính hoặc ống nghiệm sạch, pipet, giấy đen.

-   Hóa chất: Dung dịch phenol bão hòa. Hóa chất được bảo quản ở 25 - 30°C.

3.    Người bệnh: Người bệnh được chuẩn bị để tiến hành kỹ thuật chọc dò dịch não tủy.

4.    Phiếu xét nghiệm: Ghi đầy đủ thông tin bệnh nhân: họ tên, tuổi, khoa phòng, chẩn đoán, bác sĩ chỉ định xét nghiệm, ngày giờ lấy mẫu.

III.   CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

1.   Bệnh phẩm: Dịch não tủy

2.    Tiến hành kỹ thuật:

-  Cho vào ống nghiệm 1mL Phenol bão hòa, nếu sử dụng lam kính thì cho vài giọt phenol dùng pipet hút dịch não tủy và nhỏ vào ống nghiệm 1  giọt dịch não tủy và quan sát trên nền đen:

+ Nếu hỗn hợp dịch não tủy- phenol vẫn giữ nguyên màu trong suốt thì kết quả Pandy âm tính.

+ Nếu có hiện tượng tủa khói trắng thì kết quả Pandy dương  tính. Phản ứng Pandy có liên quan mật thiết với nồng độ protein trong dịch não tủy.

-  Khi có kết quả cần xem xét đánh giá kết quả sau đó in báo cáo hoặc ghi kết quả vào phiếu xét nghiệm để trả cho bệnh nhân.

IV.   NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ

+ Bình thường: Hầu như không có protein trong dịch năo tủy.

+ Khi xuất hiện protein là có bệnh lý viêm nhiễm xảy ra như: viêm não màng não mủ do vi khuẩn.

V.  NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ

Dịch não tủy của bệnh nhân phải lấy đúng kỹ thuật, không lẫn máu.

QUY TRÌNH 182

QUY TRÌNH ĐỊNH LƯỢNG PROTEIN DỊCH NÃO TỦY

 

I.    NGUYÊN LÝ

Đo quang so màu: phức hợp pyrogallol đỏ - molybdate gắn với nhóm amino của phân tử protein dịch não tủy tạo thành phức chất màu xanh tím có mật độ quang cực đại ở bước sóng 600nm. Mật độ quang tỉ lệ với nồng độ protein dịch năo tủy trong mẫu bệnh phẩm.

II.CHUẨN BỊ

1.   Cán bộ thực hiện: Nhân viên xét nghiệm khoa Hóa sinh.

2.    Phương tiện, hóa chất:

Máy phân tích sinh hóa tự động Olympus AU640, AU680. Hóa chất:

-  Sodium molypbdate

-  Succinic acid

-  Sodium benzoate

-  Sodium oxalate

-  Methanol

Hóa chất được bảo quản ở 2- 8°C, tránh ánh sáng trực tiếp. Hạn sử dụng: theo ngày ghi trên hộp.

3.    Người bệnh:

-  Người bệnh và người nhà người bệnh được giải thích về mục đích láy mẫu làm xét nghiệm

-  Người bệnh được chuẩn bị để tiến hành kỹ thuật chọc dò dịch não tủy.

4. Phiếu xét nghiệm:

Ghi đầy đủ thông tin bệnh nhân: họ tên, tuổi, khoa phòng, chẩn đoán, chỉ định của bác sĩ lâm sàng, họ tên bác sĩ chỉ định xét nghiệm, ngày giờ lấy mẫu.

III.  CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH:

1.   Lấy bệnh phẩm: Dịch não tủy

2.   Tiến hành kỹ thuật: Chuẩn bị hóa chất:

Chuẩn bị hóa chất, chất chuẩn, chất kiểm tra chất lượng xét nghiệm protein dịch não tủy.

Tiến hành kỹ thuật:

-  Cài đặt chương trình, các thông số kỹ thuật xét nghiệm protein dịch não tủy theo protocol của máy.

-  Tiến hành chuẩn protein dịch não tủy.

-  Kiểm tra chất lượng xét nghiệm protein dịch não tủy. Nếu kết quả kiểm tra chất lượng đạt (không vi phạm các luật kiểm tra chất lượng): tiến hành thực hiện xét nghiệm cho bệnh nhân; nếu kết quả vi phạm vào luật kiểm tra chất lượng: chuẩn lại máy và kiểm tra chất lượng lại.

-  Phân tích mẫu bệnh phẩm của bệnh nhân theo protocol của máy. Nếu kết quả vượt quá ngưỡng tuyến tính của máy: hòa loãng dịch và tiến hành phân tích lại trên mẫu hòa loãng, kết quả nhân với độ hòa loãng.

-  Kết quả sau khi được đánh giá sẽ được chuyển vào phần mềm quản lý dữ liệu.

-  In phiếu kết quả xét nghiệm và trả kết quả cho khoa lâm sàng, cho bệnh nhân.

IV. NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ:

1.   Trị số bình thường: < 0.45 g/L

2.    Protein dịch não tủy tăng trong:

-  Viêm màng não, lao màng não

-  Hội chứng Guillain-Barre.

-  Chèn ép tủy sống.

V.NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ:

1.  Trước phân tích:

Dịch não tủy của bệnh nhân phải được lấy đúng kỹ thuật, không lẫn  máu. Trên dụng cụ đựng bệnh phẩm phải ghi đầy đủ thông tin của bệnh nhân (tên, tuổi, địa chỉ, khoa/ phòng, số giường ...). Các thông tin này phải khớp với các thông tin trên phiếu chỉ định xét nghiệm. Nếu không đúng: hủy và lấy lại mẫu.

2.  Trong phân tích:

Mẫu bệnh phẩm của bệnh nhân chỉ được thực hiện khi kết quả kiểm tra chất lượng không vi phạm các luật của quy trình kiểm tra chất lượng; nếu không, phải tiến hành chuẩn và kiểm tra lại, đạt mới thực hiện xét nghiệm cho bệnh nhân; nếu không đạt: tiến hành kiểm tra lại các thông số kỹ thuật của máy, sửa chữa hoặc thay mới các chi tiết nếu cần. Sau đó chuẩn và kiểm tra chất lượng lại cho đạt.

3.  Sau phân tích:

Phân tích kết quả thu được với chẩn đoán lâm sàng, với kết quả các xét nghiệm khác của chính bệnh nhân đó; nếu không phù hợp, tiến hành kiểm  tra lại: thông tin trên mẫu bệnh phẩm, chất lượng mẫu, kết quả kiểm tra chất lượng máy, phân tích lại mẫu bệnh phẩm đó.

 

 

QUY TRÌNH 183

QUY TRÌNH ĐỊNH LƯỢNG GLUCOSE DỊCH NÃO TỦY

 

I.     NGUYÊN LÝ

Glucose trong dịch não tủy của bệnh nhân được định lượng theo phương pháp hexokinase:

Glucose +              ATP     HK    G6P  + ADP

G6P   + NADP+                G6PDH                                             Gluconate- 6- P +  NADPH  +  H+

II.  CHUẨN BỊ

1.     Cán bộ thực hiện: BS hoặc KTV chuyên ngành Hóa sinh

2.     Phương tiện hóa chất

-  Máy xét nghiệm: máy sinh hóa tự động AU 640, AU 680.

-  Thuốc thử: sẵn sàng sử dụng. R1: PIPES Buffer, ATP, NAD; R2: Hexokinase, G6P-DH,…Bảo quản ở 2- 8°C đến khi hết hạn sử dụng, 12 tuần khi để trên máy phân tích.

- Các loại hóa chất khác: dung dịch rửa, nước muối sinh lý, hóa chất  chuẩn, control: 2 mức.

3.    Người bệnh: Người bệnh được giải thích trước khi thực hiện XN.

4.    Phiếu xét nghiệm: có đầy đủ thông tin về bệnh nhân: họ tên, tuổi, khoa phòng, chẩn đoán, tình trạng mẫu, tên BS chỉ định, các loại thuốc đã sử dụng (nếu có).

III.   CÁC  BƯỚC TIẾN HÀNH

1.    Lấy bệnh phẩm:

- Dịch não tủy được lấy đúng kỹ thuật bởi bác sỹ chuyên khoa và đưa ngay đến phòng XN và phải được phân tích ngay.

2.    Tiến hành kỹ thuật:

- Máy xét nghiệm,  hóa chất đã được chuẩn trước khi thực  hiện phân tích. Control nằm trong dải cho phép ± 2SD, thông thường chạy control 2 mức: 1 và 2. Đối chiếu với luật về nội kiểm chất lượng, nếu đạt thì tiến hành phân tích mẫu.

IV.   NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ

1.     Giá trị bình thường: Glucose dịch não tủy: 1,8- 4,6 mmol/L (≈ 60% Glucose/huyết thanh)

2.     Glucose dịch não tủy tãng trong: Đái tháo đýờng, viêm não, các u não, xuất huyết não, động kinh, co giật.

3.     Glucose dịch não tủy giảm trong: Viêm màng não mủ, viêm màng não do lao, hạ đường máu.

V.  NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ

Mẫu bệnh phẩm dịch não tủy bị chạm ven, xét nghiệm glucose trong dịch não tủy sẽ không chính xác. Yêu cầu lấy kỹ thuật chọc dịch não tủy phải chuẩn xác.